Het toerhûske in Westergeest naar de vlakte

WESTERGEEST – Vanaf volgende week is het weg, gaat het tegen de vlakte. Maakt het plaats voor nieuwbouw. Dus wie het nog wil zien, moet snel zijn.

Het misschien wel oudste nog bestaande woudhuisje van Friesland is gebouwd rond 1810, en staat in Westergeest. Vlak naast de oude kerk. Het ensemble is prachtig: de oude monumentale kerk, omgeven door het oude ‘skoalhûs’ aan het Tsjerkepaed, en een oud kop-rompboerderijtje en het woudhuisje aan de Kalkhúswei.

In Westergeest noemen ze dit huisje ook wel het ‘toerhûske’. Het is namelijk voor een deel opgemetseld met ‘oude friezen’ (kloostermoppen): de stenen die over waren nadat in 1807 de kerktoren (gebouwd rond 1200) verlaagd werd.

Deze bijzondere stenen zorgden ervoor dat het toerhûske van oudsher een geliefd object was. Ooit besteedde Rink van der Velde in de Leeuwarder Courant in zijn rubriek ‘Hearken, wat in moai hûske’ aandacht aan dit bijzondere huisje, dit stukje van de toren. De toenmalige eigenaar/bewoner vertelt dat fotografen van heinde en verre kwamen. Weliswaar is het er later door onoordeelkundige verbouwing niet mooier op geworden, maar het is wel steeds blijven bestaan.

In de achttiende en negentiende eeuw kwamen deze woudhuisjes, in feite kleine boerderijtjes, veel voor. Ze bestonden uit een schuur die meestal met riet werd gedekt, en een voorhuis waarvan de kap met pannen werd belegd. De woudhuisjes zijn wel de pareltjes van de Wouden genoemd, maar helaas worden ze ernstig bedreigd. Ze zijn gesloopt, of lelijk gemoderniseerd. In Friesland zijn er niet veel meer van over. Ook in Drenthe zijn dit soort huisjes, die daar ‘keuterijtjes’ worden genoemd, massaal afgebroken.

Wat weg is komt nooit meer terug. Stichting Erfgoed Kollumerland en Nieuwkruisland vindt het dan ook een groot verlies dat dit bijzondere huisje zal verdwijnen. Vanwege het huisje zelf, vanwege het zorgwekkend dalen van het aantal woudhuisjes, vanwege het dorpsaangezicht van Westergeest.

Helaas heeft het toerhûske geen monumentenstatus. Ondanks een appèl van burgemeester en wethouder van de gemeente Kollumerland ca aan de eigenaar om het huisje te behouden, zal het dus gewoon gesloopt worden.